Sürdürülebilirlik Raporlamalarında Önemlilik Değerlendirmesi

Kurumsal sürdürülebilirlik raporlamasında AB’nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) ve Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü Direktifleri (CSDDD)’ne ek olarak 1 Ocak 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlaması Standartları ile birlikte çok daha kapsayıcı yeni bir döneme girildi. 

Yeni dönemde hem AB içinde ve hem AB dışında  çok sayıda şirket kapsama girecek ve üstelik bu şirketleri yeni raporlama yükümlülükleri bekliyor olacak. Böylesi bir ortamda sürdürülebilirlik raporlaması hazırlamak, artık gönüllülük esasına dayanan ve kısmen kurumsal iletişim faaliyeti olarak da görülen raporlama alışkanlıklarından daha da ötesine geçmeyi gerektiriyor. Yeni dönemde sürdürülebilirlik raporlamaları, sadece standartlarda belirtilen soru setlerini yanıtlamaktan ziyade, organizasyonların sürdürülebilirlik stratejilerini yanıtlayabildikleri ölçüde değerli görülecek.

Bu nedenle bu özel bültenimizde, iyi bir sürdürülebilirlik raporlamasının kalbi niteliğinde görülen ve şirketlerin vizyonlarını raporların potansiyel kullanıcılarına sunmaya yarayan önemlilik değerlendirmesine ve önemlilik değerlendirmesinin yürütülmesi esnasında uyulması gereken safhalara yer veriyoruz.

Eğitime ilişkin bilgi almak için

Önemlilik Değerlendirmesinin Şirketlerin Raporlama Yükümlülüğündeki Yeri

TSRS’nin tanımına göre önemlilik “ihtiyaca uygunluğun işletmeye özgün halidir”. Önemli konu ise “eğer o bilginin yanlış verilmesi ya da gizlenmesi, raporun kullanıcılarının raporlayan işletme hakkındaki alacakları kararları makul ölçüde etkileyen hususlardır.” Bu çerçevede, önemlilik değerlendirmesi şirketlerin bir nevi kendi röntgenlerini çekmesine yarayan bir araç olarak görülmektedir. Bu durum ayrıca  şeffaflık getirmesi ve belirsizliği gidermesinden dolayı tüm paydaşlar için büyük bir avantaj sağlayacaktır. Şirketler bu değerlendirme neticesinde elde ettikleri sonuçları raporlama sürecinde kullanabilecekleri gibi kendi iç karar alma süreçlerinde faydalanmak üzere de kullanabilirler.

Raporlama yapmak isteyen organizasyonların kullanabilecekleri geçerli raporlama çerçeveleri olan GRI, ISSB (TSRS’nin faydalandığı asli kaynak) ve ESRS standartlarının önemlilik değerlendirmesi konusuna yaklaşımları farklı farklıdır. Ancak bir raporlamada önemlilik değerlendirmesi yapılırken göz önüne alınması gereken safhaları şöyle belirleyebiliriz:

1. Önemlilik Değerlendirmesi Perspektifinin Belirlenmesi

Bir sürdürülebilirlik raporunun amacı nihayetinde şirketin sürdürülebilirlik ile ilgili konulara bakış açısını yansıtmaktır. Dolayısıyla hazırlanan bir raporda şirketin önemlilik değerlendirmesi perspektifini ortaya koymak en temel ve önemli hususlardan biri olarak görülmelidir. Bu perspektif sağlam bir şekilde oturtulursa, ilerleyen süreçlerde bir ESG konusunun ne zaman önemli olarak değerlendirileceğini belirleyen bir rehber niteliği de görecektir.

Bu açıdan; detaylı bir yaklaşım benimsemek ve konuları özelleştirmek faydalı bir sürdürülebilirlik raporu kaleme alma açısında oldukça önemlidir. Paydaşların etki ağırlıklarına göre belirlenmesi ve bu paydaşlarla etkin iletişim süreçleri yürüterek katılımcı bir yöntem ile önemli etkilerin tespit edilmesi gerekiyor.

2. Ele Alınacak Konuların Belirlenmesi ve Gruplandırılması

Şirketin güncel koşulları göz önünde bulundurularak, ilgili olabilecek ESG konuları bir önceki adımda ortaya konan bakış açısı ışığında belirlenmeli ve gruplandırılmalıdır. Bu tanımlamaların, şirketin kurumsal diline, işleyişine ve dinamiklerine uygun olarak yapılması önemlidir. Ancak;

• Konuların soyut etiketler altında toplanmasından kaçınılmalıdır.

• Konular, birbirleriyle ilişkileri anlaşılacak şekilde gruplandırılmalıdır.

Konuları olabildiğince özelleştirmek ve gruplandırmak, her şirketin kendi önemli konularını belirleme sürecini kolaylaştırır.

3. Veri Toplama

Önemli konu olabilecek hususları kendi kriterleri çerçevesinde belirleyen bir organizasyonun buradan sonra veri toplama aşamasına geçmesi gerekir. Önemlilik değerlendirilmesinde veri toplarken iç ve dış kaynaklardan yararlanılabilir, ancak ilk başta belirlenen perspektif ışığında önemli iç ve dış paydaşlar belirlenerek verilerin güvenilirliği ve tutarlılığı sağlanmalıdır. Veri kaynakları olarak şu paydaşları sayabiliriz:

• Çalışanlar

• Sivil toplum kuruluşları

• Tedarikçiler

• Yatırımcılar

• Tüketiciler

• Rakipler

4. Önemlilik Skorlaması

Konular belirlenip veriler de toplandıktan sonra sıra konulara önemlilik skoru vermeye gelir. Sürdürülebilirlik raporunun genel karakterine etki edeceği için çok önemli olan bu safhada organizasyonlar şu hususlara dikkat etmelidir:

• Farklı ESG konularına ortak değerlendirme ölçütleri uygularken zorluk yaşanabilir. Örneğin, bir ESG konusuna finansal perspektiften yaklaşılarak o konunun maliyeti hesaplanabilir ve bu doğrultuda risk/kar değerlendirmesi sonucunda bir skorlamaya gidilebilir. Ancak, sosyal etki perspektifinden veya paydaş perspektifinden bu değerlendirmeleri objektif biçimde ve parasal analiz gibi tek bir kıstas kullanarak yapmak kolay olmayacaktır.

• Skorlama yapılırken “sonralık etkisi” (recency effect or recency bias) mutlaka göz önünde tutulmalıdır. Paydaşlar önemlilik değerlendirmesi yaparken büyük oranda en son ortaya çıkan afetlere, kötü olaylara ve tehlikelere daha büyük önem atfedeceklerdir. Konulara puan verilirken, paydaşlarda oluşması muhtemel bu doğal eğilim mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

5. Önemli Konuların Nihai Olarak Tespit Edilmesi

Sonunda, bilgi kaynaklarından elde edilen iç görüler, verilen skorlar ile birleştirilerek en önemli ESG konuları belirlenir. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken hususlar ise şöyledir:

• Raporlama aşamasına geçildiğinde, çok detaylı konular şirketin iç karar alma süreçlerinde kullanılmak üzere saklanabilir.

• Konuların önemliliklerine karar verirken skorların ortalamalarına göre karar vermek yanıltıcı olabilir. Örneğin, önemlilik değerlendirmesi neticesinde orta önemde olduğu karar verilen bir konunun öneminin tüm paydaşlar için orta derecede mi olduğu, yoksa bazı paydaşlar için çok bazıları içinse az önemli olmasına rağmen ortalama alındığı için mi matrise orta derece önemde olarak yansıdığını anlamak ilk bakışta kolay olmayacaktır.

• Bu karışıklığa bir çözüm olması açısından, önemlilik matrisini tamamlayıcı olarak ek grafikler ve tablolar hazırlanabilir. Böylece, her bir farklı paydaş grubu için verilen farklı farklı skorları da görmek mümkün olur.

6. Önemlilik Değerlendirmesi Döngüsünün Oluşturulması

Önemlilik değerlendirmesi ve raporlama tamamlandığında dikkate alınması gereken son bir detay, önemlilik değerlendirmesi döngüsünün belirlenmesidir. Günümüzde ESG konuları doğası gereği çok dinamik değişimler göstermektedir. Bu nedenle şirketler, 

• ESG konularına ilişkin yeni tanımlamaları takip etmelidir.

• ESG konuları arasında kurulacak yeni bağlantıların birbirlerini ve dolayısıyla şirketlerin işleyişini etkileyebileceği unutulmamalıdır.

• Ayrıca, her zaman yeni paydaşların dinamik süreçler sonucunda önemlilik değerlendirmesinde dikkate alınması gereken konuma gelebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Tüm bu dinamik süreçleri dikkate alarak, önemlilik değerlendirmesinin periyodik olarak nasıl güncelleneceğini ve dinamik değişkenlere nasıl yanıt vereceğini bir döngü şeklinde belirlemelidir.

Yukarıdaki safhalara uyularak ve kritik noktalara dikkat edildiği takdirde sürdürülebilirlik raporunun kalitesi ve amaca uygunluğu oldukça artacaktır. Ancak yukarıda da belirtildiği üzere, geçerli raporlama çerçeveleri olan GRI, ESRS ve TSRS’nin önemlilik kavramına yaklaşımları farklı farklıdır. Bu yüzden standartların yapısını ve ruhlarını iyi kavrayıp önemlilik değerlendirmesinde bunu yansıtmak kritik önemdedir.

Bu içeriğimizden fayda sağladıysanız, daha fazlası için 17 Ocak tarihindeki “Sürdürülebilirlik Raporlamalarında Önemlilik Değerlendirmesi” eğitimimize katılarak raporlama konusunda yeteneklerinizi geliştirebilirsiniz. 

Eğitime kaydolmak için

• Bültende yer almasını istediğiniz konuları [email protected] üzerinden paylaşabilirsiniz.

• Haftaya yine dolu dolu bir bültende buluşmak üzere. Hoşçakalın!